Spor (egzersiz) bağımlılığı olan bireylerde diğer davranışsal ya da madde bağımlılığında görüldüğü şekilde dopaminle ilişkili beynin ödül yolaklarında bozulmalar tespit edilmiştir.
Egzersiz bağımlılığı olan bireylerdeki madde alımı ile olumsuz duygudurumun düzelmesi, stresin azalması, kişinin kendini yükselmiş hissetmesi ve egzersiz sonrası ortaya çıkan sempatik aktivite düştüğünde ise duygudurumda yeniden düşüşe geçme ve egzersiz yapma gereksinimi doğduğu gözlenmektedir.
Egzersiz bağımlılarında yapılan çalışmalarda beyinde farklı aktivite gösteren alanlar ve stres yanıtı ile ilişkili laboratuvar değerlerinde anormallikler olduğu gözlenmiştir.
Egzersiz bağımlılığı için ayırıcı tanı
Öncelikle detaylı bir değerlendirme ile egzersiz sıklığı, yoğunluğu, şiddeti öğrenilmelidir. Bir başka ruhsal bozukluğa ikincil olarak ortaya çıkan bir durum olup olmadığının ayrımı yapılmalıdır.
Burada altta yatan bir yeme bozukluğu (Örnek: Blumia’da gözlenen telafi davranışı olarak aşırı egzersiz) olması durumunda birey psikoterapiye motive ise bilişsel davranışçı terapiye yönlendirilmelidir. Motive değilse, değişime istekli olması yönünde motivasyon sağlayıcı görüşmeler uygulanmalıdır. Burada olduğu gibi ikincil gelişen bir egzersiz bağımlılığı söz konusu olduğunda, tablo birincil egzersiz bağımlılığından daha zor yönetilir. Bu kişiler sıklıkla daha tükenmiş, daha karamsar ya da daha ağır bir psikopatolojiye sahip olabilirler.
Egzersiz bağımlılığı tanısı nasıl koyulur?
Tolerans: İstenilen etkiye ulaşmak içi yapılan egzersizin düzeyini arttırmak veya aynı düzeyde egzersiz yaparken aynı etkileri artık alamamak.
Çekilme Belirtileri: Egzersiz yapamadığında ya da azalttığında bireyde endişe, sıkıntı, gerginlik orta çıkması veya bu belirtileri azaltmak için aynı miktarda egzersiz yapılması.
Niyet Etkisi: Kişinin egzersizi sıklıkla düşündüğü miktar ve süreden daha fazla yapması.
Kontrol Kaybı: Şiddetli egzersiz yapma isteği veya egzersizi kontrol etme veya bırakma isteğinde başarısız olma.
Zaman: Egzersiz yapmak için çok fazla zaman harcama.
Diğer Aktiviteleri Azaltma: Egzersiz yapabilmek için diğer aktiviteleri azaltmak veya terk etmek.
Devamlılık: Fiziksel, tıbbi bir probleminin olduğunu bilmesine rağmen bireyin sürdürmeye devam etmesi (Örnek: sakatlık varlığına rağmen).
Bu belirtilerden 3 veya daha fazlasının olması ve kişinin işlevselliğinde bozulma durumunda egzersiz bağımlılığı düşünülmelidir.
Kötü gidişat için riskli durumlar
Yeme bozukluğunun eşlik etmesi, alkol-madde kullanımının var olması daha kötü gidiş için riskli durumlardır. Araştırmalar bilişsel davranışçı terapilerin, psikoeğitimlerin ve motivasyonel görüşmelerin önemli olduğunu vurgulamaktadır. Özellikle yeme bozukluğu ile birlikte giden durumlarda tecrübeli bir psikoterapist ile bu alanda çalışılmalıdır.
