Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), bireyin istem dışı tekrar eden düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için yapılan zorlayıcı davranışlarla (kompulsiyonlar) karakterize bir ruhsal sağlık bozukluğudur. OKB, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir ve kişinin iş, sosyal hayat ve kişisel ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir. OKB, genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar, ancak her yaşta ortaya çıkabilir.
Obsesyonlar nedir?
Obsesyonlar, bireyin zihninde istemsiz olarak beliren, rahatsız edici ve kontrol edilemeyen düşünceler, imgeler ya da dürtülerdir. Bu obsesyonlar genellikle kişide yoğun bir kaygı ve stres yaratır.
Yaygın obsesyon türleri
Obsesyonlar, mantıksız veya anlamsız olduklarını bilmelerine rağmen, kişiler bu düşünceleri durdurmakta güçlük çekerler. En yaygın obsesyon türleri şunlardır:
- Temizlik ve bulaşma korkusu: Mikroplardan, kirden veya bulaşmadan aşırı derecede korkma. Kişi, kirlenme veya hastalık kapma endişesiyle sürekli temizlik yapma ihtiyacı hissedebilir.
- Düzen ve simetri: Nesnelerin belirli bir düzende ve simetri içinde olmasına aşırı derecede önem verme. Eşyaların belirli bir sıraya göre dizilmesi gerektiğini düşünme.
- Tehlike veya zarar korkusu: Kendine veya sevdiklerine zarar gelme ihtimalinden aşırı endişe duyma. Kişi, güvenliği sağlamak için sürekli kontrol etme ihtiyacı hissedebilir (kapıların kilitli olup olmadığını defalarca kontrol etme gibi).
- Dini ve ahlaki obsesyonlar: Dini veya ahlaki inançlarla ilgili olarak sürekli suçluluk veya günah işleme korkusu. Kişi, dini ritüelleri sürekli tekrarlama ihtiyacı hissedebilir.
Kompulsiyonlar nedir?
Kompulsiyonlar, obsesyonların yarattığı yoğun kaygıyı azaltmak için bireyin zorlayıcı bir şekilde yaptığı tekrarlayıcı davranışlar veya zihinsel eylemlerdir. Bu davranışlar genellikle obsesyonlara tepki olarak ortaya çıkar ve kişiyi geçici olarak rahatlatabilir. Ancak, bu rahatlama kısa süreli olup, kompulsiyonlar kişinin günlük yaşantısını olumsuz etkileyebilir. En yaygın kompulsiyonlar şunlardır:
- Aşırı temizlik ve yıkama: Obsesyonları nedeniyle kişi sürekli ellerini yıkayabilir, duş alabilir veya eşyaları dezenfekte edebilir.
- Tekrarlayan kontroller: Kapıların kilitlenip kilitlenmediğini, elektrikli cihazların kapatılıp kapatılmadığını veya bir şeyin yerinde olup olmadığını defalarca kontrol etme.
- Sayma ve tekrarlama: Belirli bir eylemi belirli sayıda tekrarlama (adım atarken sayma, bir nesneye belirli sayıda dokunma gibi).
- Düzenleme ve simetri: Eşyaların belirli bir sıraya göre dizilmesi için sürekli düzenleme yapma.
